Zabezpieczenie roszczenia jest instytucją regulowaną przez przepisy art. 730 – 757 kodeksu postępowania cywilnego. Instytucja ta, ma na celu zwiększenie efektywności postępowania cywilnego. Mając na uwadze fakt, że przeciętny czas postępowania przed polskim sądem cywilnym wynosi od kilku do kilkunastu miesięcy, instytucja zabezpieczenia roszczenia jest rozwiązaniem bardzo praktycznym i korzystnym z perspektywy wierzyciela. Udzielenie zabezpieczenia roszczenia przez sąd jest możliwe w toku procesu, a nawet przed wytoczeniem powództwa i dąży do zapewnienia uprawnionemu możliwości skutecznego wykonania przyszłego orzeczenia sądu.
Przesłanki udzielenia zabezpieczenia roszczenia:
Zgodnie z art. 7301 § 1 k.p.c. udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia.
- Do spełnienia pierwszej przesłanki wystarczy samo uprawdopodobnienie istnienia roszczenia. Uprawdopodobnienie roszczenia może nastąpić w każdy możliwy sposób. Ma ono dać sądowi słuszną podstawę do przypuszczenia o istnieniu roszczenia, na podstawie kryterium wiarygodności roszczenia, a zatem zgodnie z art. 243 k.p.c. nie jest konieczne zachowanie szczegółowych przepisów o postępowaniu dowodowym[1].
- Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje natomiast wtedy, gdy wykazane zostanie, że brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie (art. 7301 § 2 k.p.c.).
Wyjątki od konieczności wykazania interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia:
Ustawodawca przewidział kilka wyjątków, w których interes prawny uznaje się za istniejący z mocy prawa, a co za tym idzie wnioskujący o udzielenie zabezpieczenie roszczenia nie musi go wykazywać. Zakres roszczeń, w których nie jest wymagane wykazywanie interesu prawnego w uzyskaniu zabezpieczenia roszczenia, to między innymi dla roszczeń o:
- alimenty
- rentę, sumę potrzebną na koszty leczenia, z tytułu odpowiedzialności za uszkodzenie ciała lub utratę życia żywiciela albo rozstrój zdrowia
- wynagrodzenie za pracę;
- należności z tytułu rękojmi lub gwarancji jakości albo kary umownej, jak również należności z tytułu niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową sprzedaży konsumenckiej, przeciwko przedsiębiorcy do wysokości 20 000 zł
- należności z tytułu najmu lub dzierżawy, a także należności z tytułu opłat obciążających najemcę lub dzierżawcę oraz opłat z tytułu korzystania z lokalu mieszkalnego lub użytkowego – do wysokości 20.000 zł
Rodzaje roszczeń podlegających zabezpieczeniu:
Kodeks postępowania cywilnego daje możliwość zabezpieczenia zarówno roszczenia pieniężnego (art. 747 k.p.c.), jak i roszczenia niepieniężnego (art. 755 k.p.c.).
Zabezpieczenie roszczenia pieniężnego może nastąpić między innymi na skutek:
- obciążenia nieruchomości obowiązanego hipoteką przymusową;
- zajęcia ruchomości obowiązanego;
- zajęcia wynagrodzenia za pracę obowiązanego;
- zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego obowiązanego;
Warto zaznaczyć, że zgodnie z art. 749 k.p.c. zabezpieczenie roszczeń pieniężnych przeciwko Skarbowi Państwa jest niedopuszczalne.
Dokonując zabezpieczenia roszczenia o charakterze niepieniężnym sąd może przykładowo:
- unormować prawa i obowiązki stron lub uczestników postępowania na czas trwania postępowania;
- ustanowić zakaz zbywania przedmiotów lub praw objętych postępowaniem;
- uregulować sposób roztoczenia pieczy nad małoletnimi dziećmi i kontaktów z dzieckiem;
Kaucja na zabezpieczenie:
Wykonanie postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia sąd może uzależnić od złożenia przez uprawnionego kaucji na zabezpieczenie roszczeń obowiązanego lub, stosownie do okoliczności, roszczeń innych osób, powstałych w wyniku wykonania postanowienia o zabezpieczeniu (art. 739 § 1 k.p.c.). Przesłanką zastosowania art. 739 § 1 przez sąd jest stwierdzenie, że wykonanie określonego postanowienia o zabezpieczeniu przez uprawnionego stwarza niebezpieczeństwo doznania szkody przez obowiązanego.
Upadek zabezpieczenia:
Zabezpieczenie roszczenia ma charakter tymczasowy – jego celem jest ochrona roszczenia uprawnionego na czas trwania postępowania sądowego. Gdy odpadnie przyczyna, dla której zabezpieczenie zostało udzielone co do zasady dochodzi do upadku tego zabezpieczenia. Zabezpieczenie upada przede wszystkim, jeżeli powództwo zostało prawomocnie oddalone, odrzucone lub postępowanie zostało prawomocnie umorzone. Zgodnie z art. 733 k.p.c. jeżeli zabezpieczenie roszczenia udzielone zostało jeszcze przed wytoczeniem powództwa, upada jeżeli pismo wszczynające postępowanie nie zostanie wniesione w terminie zakreślonym przez sąd.
Obowiązany może także w każdym czasie żądać uchylenia lub zmiany prawomocnego postanowienia, którym udzielono zabezpieczenia, gdy odpadnie lub zmieni się przyczyna zabezpieczenia (art. 742 § 1 k.p.c.)
Priorytetem Kancelarii Adwokata Piotra Bańczyka jest zapewnienie skutecznej ochrony interesów Klienta na każdym etapie sprawy. Dokonanie zabezpieczenia roszczenia w odpowiednim momencie często przekłada się na skuteczność całego postępowania, dlatego już przy pierwszych czynnościach w sprawie analizujemy możliwość zastosowania zabezpieczenia roszczenia – tak, by zapewnić naszym Klientom skuteczną ochronę ich praw i zapobiec sytuacjom, w których korzystny wyrok mógłby okazać się niewykonalny.
[1] Postanowienie SN z 24.02.2014 r., sygn. akt I ACz 282/14
autor: Beniamin Golka
zatwierdził: Adwokat Piotr Bańczyk
