Majątek wspólny małżonków:
Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami wspólność majątkowa (wspólność ustawowa). Tym samym powstaje nowa masa majątkowa (majątek wspólny małżonków), do której należeć będą co do zasady wszystkie przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania małżeństwa przez oboje małżonków, a także przez jednego z nich.
Rozwód – co się dzieje z majątkiem wspólnym?
Orzeczenie rozwiązujące małżeństwo powoduje ustanie wspólności majątkowej małżeńskiej. Istniejący przez cały okres trwania małżeństwa majątek wspólny ulega podziałowi na części odpowiadające wielkości udziałów przysługujących małżonkom w tym majątku. Przepis art. 43 § 1 k.r.o. ustanawia zasadę, że po ustaniu wspólności ustawowej oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku, który był nią objęty. Oznacza to, że każdy z małżonków w chwili rozwiązania małżeństwa posiadał będzie udział w majątku wspólnym w wysokości ½. Ustawodawca wychodzi z założenia, że taki podział jest sprawiedliwy i odpowiada normalnemu układowi stosunków wzajemnych w małżeństwie, w którym dorobek jest z reguły owocem wspólnego i równego przyczyniania się małżonków do powstawania majątku wspólnego przez cały okres trwania małżeństwa.
Ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym:
Od powyższej zasady istnieje jednak wyjątek. Ustawodawca uznał, że byłoby niesprawiedliwe, gdyby w każdych okolicznościach majątek wspólny dzielić po połowie między byłych małżonków. W związku z tym wprowadzony został do Kodeksu art. 43 § 2 k.r.o.
(…) Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku.
Przepis ten dopuszcza możliwość żądania przed sądem ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym uzależniając jednak taką możliwość od wystąpienia jednocześnie dwóch przesłanek.
- 1. Różny stopnień przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego.
- 2. Wystąpienia „ważnych powodów” uzasadniających ustalenie nierównych udziałów.
A zatem, małżonek, któremu zależy na dokonaniu nierównego podziału majątku wspólnego musi wykazać przed sądem, że stopień przyczynienia się do powstania majątku wspólnego obojga małżonków był różny i jednocześnie zaszły ważne powody uzasadniające ustalenie nierównych udziałów.
Różnica w stopniu przyczynienia się:
Pamiętać należy o § 3 art. 43 k.r.o., który stanowi, że przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.
O nierównym przyczynieniu się do powstania majątku wspólnego nie będzie decydował zatem sam fakt istnienia dysproporcji w dochodach uzyskiwanych przez każdego z małżonków. Sąd, przy ocenie przyczynienia się do powstania majątku wspólnego, bierze pod uwagę także całokształt starań każdego z małżonków w zakresie ciążących na nich obowiązków w stosunku do rodziny, którą założyli, a w szczególności:
– starań o wspólne gospodarstwo domowe;
– starań włożonych w wychowywanie dzieci.
Co ciekawe – jako przyczynienie się do powstania majątku można potraktować także powiększenie majątku przez jednego z małżonków w wyniku zdarzenia losowego, które nie nastąpiłoby bez podjęcia przez niego określonego działania (np. wygrana na loterii lub wygrana bukmacherska)[1]
Ważne powody:
Drugą przesłanką konieczną do żądania ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym małżonków jest wystąpienie ważnych powodów. Brak jest jednoznacznej definicji terminu „ważne powody”, jednak wskazać trzeba, że powinny być one zawsze oceniane w kontekście norm moralnych, które w danym stanie faktycznym przemawiają za dokonaniem nierównego podziału majątku wspólnego między stronami.
„Ważnym powodem” może być przykładowo:
- Nieprzyczynianie się lub przyczynianie się w mniejszym stopniu do powstawania majątku wspólnego niż to wynika z możliwości małżonka [2] na skutek trwonienia pieniędzy na hazard, alkohol czy narkotyki.
- Bierność zawodowa jednego z małżonków [3].
- Długotrwała separacja małżonków [4].
- Wyłączna wina jednego z małżonków w rozkładzie pożycia [5].
Podsumowanie:
Ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym jest możliwe. Wiąże się jednak koniecznością wykazania dwóch przesłanek – różnego stopnia przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego i wystąpienia „ważnych powodów” uzasadniających ustalenie nierównych udziałów.
Dla skutecznego dochodzenia przeprowadzenia nierównego podziału w majątku wspólnym polecamy usługi naszej kancelarii. Dysponujemy bogatym doświadczeniem związanym ze skutecznym prowadzeniem tego typu spraw.
autor: Beniamin Golka
zatwierdził: Adwokat Piotr Bańczyk
[1] Postanowienie SN sygn. akt IV CSK 553/12
[2] Postanowienie SN sygn. akt II CNP 11/17
[3] Postanowienie SN sygn. akt I CSK 2524/23
[4] Postanowienie SN sygn. akt I CSK 147/24
[5] Postanowienie SN sygn. akt II CSKP 1401/22
