Rękojmia w umowie sprzedaży

Rękojmia – co to jest?

Rękojmia, to instytucja prawa cywilnego, która rodzi odpowiedzialność prawną po stronie sprzedawcy, gdy okaże się, że rzecz będąca przedmiotem umowy ma wady.

Czym jest wada rzeczy?

Wada rzeczy, to najogólniej mówiąc, niezgodność rzeczy sprzedanej z umową. Wady możemy podzielić na fizyczne oraz prawne.

Z wadą fizyczną rzeczy mamy do czynienia na przykład gdy:

• brak jest właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;
• rzecz nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór;
• rzecz nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;
• rzecz została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.

Rzecz dotknięta jest wadą prawną, jeżeli stanowi własność osoby trzeciej, jest obciążona prawem osoby trzeciej albo ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu rzeczą wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu. W przypadku sprzedaży prawa wada prawna może również polegać na nieistnieniu tego prawa.

Z rękojmi skorzystać będziemy mogli również wtedy, gdy sprzedana nam rzecz zostanie w sposób nieprawidłowy zamontowana i uruchomiona przez sprzedawcę lub osobę trzecią, za którą sprzedawca ponosi odpowiedzialność. Jeżeli kupujący sam wadliwie zamontował i uruchomił rzecz, również możliwe jest wystąpienie z reklamacją, pod warunkiem jednak, że przy montażu i uruchomieniu rzeczy kupujący postępował zgodnie z instrukcją otrzymaną od sprzedawcy.

Reklamacja:

Jeżeli kupujący jest przekonany, że otrzymał wadliwy towar, może złożyć reklamację.

Z praktycznego punktu widzenia dla skutecznego dochodzenia swoich roszczeń z rękojmii, warto posiadać dowód potwierdzajacy dokonanie przez nas zakupu wadliwej rzeczy. Może to być paragon fiskalny, faktura, ale także bankowe potwierdzenie transakcji (w przypadku dokonania płatności zbliżeniowej lub elektronicznej).

Reklamacja, to żądnie kierowane przez kupujacego do sprzedawcy, którego treść może dotyczyć:

• wymiany towaru na nowy,
• naprawienia wady,
• obniżenia ceny uszkodzonej rzeczy,
• odstąpienia od umowy.

W pierwszej kolejności sprzedawca jest obowiązany wymienić rzecz wadliwą na wolną od wad lub usunąć wadę w rozsądnym czasie bez nadmiernych niedogodności dla kupującego. Co do zasady wszystkie koszty związane z wymianą lub naprawą rzeczy (w tym koszty wysyłki) ponosi sprzedawca.

Sprzedawca może odmówić wykonania żądania wymiany towaru na nowy lub naprawienia wady, jeżeli czynność doprowadzenia rzeczy wadliwej do zgodności z umową w sposób wybrany przez kupującego jest niemożliwa do wykonania lub wymaga poniesienia nadmiernych kosztów. W takim stanie rzeczy kupujący będzie mógł złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny.

Nie bez znaczenia dla możliwości skorzystania z ostatniego żądania z zakresu rękojmi jest charakter wady rzeczy. Wada może być bowiem istotna albo nieistotna. Kupujący nie może złożyć oświadczenia o odstąpieniu od umowy, jeżeli wada rzeczy jest nieistotna.

Wada istotna rzeczy:

Wada istotna rzeczy to taka niezgodność rzeczy z umową, która uniemożliwia lub poważnie utrudnia korzystanie z rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem. Wystąpienie wady istotnej umożliwia kupującemu złożenie oświadczenia o odstąpieniu od umowy (dochodzi do przywrócenia stanu faktycznego sprzed zawarcia umowy sprzedaży).

Orzecznictwo wskazuje, że przy ocenie cechy istotności wady należy eksponować przede wszystkim odpowiednie oczekiwania nabywcy rzeczy związane z jej  funkcjonowaniem, a nie tylko zobiektywizowany stan techniczny rzeczy w postaci jej niezdatności do zwykłego użytku w ogóle lub w określonym zakresie – lub bezwartościowości w znaczeniu funkcjonalnym.[1]

Okoliczność, iż wada ma charakter usuwalny nie wyklucza przyjęcia, że wada ta jest jednocześnie wadą istotną. Brak jest jakichkolwiek podstaw, by traktować oba pojęcia jako synonimiczne. Desygnaty nazw: „wada istotna” i „wada nieusuwalna” nie są tożsame, zakresy tych pojęć krzyżują się.[2]

• Pamiętajmy, że za wadę rzeczy nie uznaje się uszkodzeń czy zużycia rzeczy, które powstały na skutek normalnej eksploatacji rzeczy.
• Sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy.

Pozycja konsumenta:

• W przypadku, gdy kupującym jest konsument, sprzedawca jest przed nim odpowiedzialny także za zapewnienia dotyczące rzeczy złożone przez producenta lub przedstawiciela producenta.
• Jeżeli konsument zażąda wymiany rzeczy lub usunięcia wady albo złoży oświadczenie o obniżeniu ceny, określając kwotę, o którą cena ma być obniżona, to jeżeli sprzedawca nie ustosunkuje się do takiego żądania w terminie czternastu dni, uważa się, że uznał żądanie konsumenta za uzasadnione.
• Jeżeli wada rzeczy została stwierdzona przed upływem roku od dnia wydania rzeczy sprzedanej, konsument korzysta z domniemania, z którego wynika, że za wadę lub przyczynę powstania tej wady odpowiedzialny jest sprzedawca.
• Dodatkowo, w umowach z konsumentem ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest niedopuszczalne. Konsument nie może bowiem zrzec się praw przyznanych mu w ustawie. Postanowienia umów mniej korzystne dla konsumenta niż postanowienia ustawy są nieważne, a w ich miejsce stosuje się przepisy ustawy.[3]

Przedawnienie:

Warto pamiętać, że roszczenia z tytułu rękojmi ulegają przedawnieniu. Na wykrycie wady fizycznej rzeczy kupujący ma:

• 2 lata od dnia wydania mu rzeczy – w przypadku ruchomości.
• 5 lat od dnia wydania mu rzeczy – w przypadku nieruchomości.

Trzeba także zaznaczyć, że upływ terminu do stwierdzenia wady fizycznej rzeczy nie będzie stał na przeszkodzie w wykonaniu uprawnień z tytułu rękojmi, jeżeli sprzedawca podstępnie zatai wadę rzeczy.

Roszczenie o usunięcie wady lub o wymianę rzeczy sprzedanej na wolną od wad przedawnia się z upływem roku, licząc od dnia stwierdzenia wady. Jeżeli jednak kupującym jest konsument, przedawnienie nie może zakończyć się szybciej niż minimalny termin przewidziany dla rękojmi (czyli odpowiednio 2 lub 5 lat)

• Uprawnienia z tytułu rękojmi za wady prawne rzeczy sprzedanej wygasną z upływem roku od chwili, kiedy kupujący dowiedział się o istnieniu wady.

Rękojmia a odpowiedzialność na zasadach ogólnych:

Na koniec warto wskazać jeszcze, że jeżeli zaistnieje możliwość pociągnięcia sprzedawcy do odpowiedzialności na zasadach ogólnych, to nie ma przeszkód dla dochodzenia swoich roszczeń zarówno na gruncie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jak i domagania się odszkodowania w reżimie odpowiedzialności kontraktowej tytułem nienależytego wykonania zobowiązania. Roszczenia te mogą być dochodzone niezależnie od siebie.[4]

Możliwość dochodzenia roszczeń z tytułu rękojmi za wady przedmiotu umowy nie wyklucza odpowiedzialności przy zastosowaniu reżimu odpowiedzialności kontraktowej przewidzianej w art. 471 k.c.[5]

autor: Beniamin Golka

zatwierdził: Adwokat Piotr Bańczyk

[1] Wyrok SA w Gdańsku z 20 lipca 2022 r. sygn. V AGa 34/22

[2] Wyrok SA w Łodzi z 22 marca 2016 r. sygn. I ACa 1154/15

[3] Art. 7 Ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta

[4] Wyrok SA w Warszawie z 15 marca 2018 r. sygn. I ACa 2148/16

[5] Wyrok SA w Krakowie z 20 stycznia 2020 r. sygn. I ACa 1604/17