Minęło aż 20 lat od przeprowadzenia reformy sądownictwa administracyjnego, która miała na celu dostosowanie systemu do konstytucyjnego wymogu dwuinstancyjności. Jakie są efekty tej zmiany, jakie problemy wciąż wymagają uwagi i jak wygląda przyszłość sądów administracyjnych w Polsce? O tych zagadnieniach rozmawialiśmy z prof. Jackiem Chlebnym, prezesem Naczelnego Sądu Administracyjnego.
🔄 Sukces Reformy i Sprawność Sądów Administracyjnych
Zdaniem prof. Jacka Chlebnego reforma okazała się ogromnym sukcesem. „Pod względem sprawności i szybkości orzekania, sądy administracyjne wyróżniają się na tle całego wymiaru sprawiedliwości” – podkreśla prezes NSA. Statystyki mówią same za siebie: aż 74% spraw jest prawomocnie zakończonych w ciągu czterech miesięcy w pierwszej instancji, co oznacza, że nie są one dalej zaskarżane do NSA.
Co ważne, polskie sądownictwo administracyjne nie odbiega od standardów europejskich, a w niektórych aspektach wręcz znajduje się w unijnej czołówce. To dowód na skuteczność wprowadzonych reform i wysoki poziom ochrony prawnej obywateli w sporach z administracją publiczną.
⚡ Co Można Ulepszyć?
Nawet najlepiej funkcjonujący system wymaga usprawnień. Jak wskazuje prof. Chlebny, w NSA działa zespół, który opracował już pakiet ponad 50 propozycji zmian legislacyjnych. Mają one na celu poprawę procedur postępowania przed sądami administracyjnymi i zwiększenie efektywności orzeczniczej.
⚖️ Status Sędziów Powołanych po 2018 r.
Kwestia statusu sędziów powołanych przez tzw. NeoKRS budzi liczne kontrowersje. Czy można się spodziewać masowego kwestionowania wyroków wydanych przez tych sędziów? Prof. Chlebny uspokaja: orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE wskazuje, że sam fakt zastrzeżeń wobec powołań nie wystarcza do uznania wyroków za nieważne. Kluczowe są konkretne okoliczności naruszające niezależność sądu.
W sądach administracyjnych od 2022 roku funkcjonuje mechanizm testu niezawisłości sędziego. Na wniosek strony można przeprowadzić ocenę okoliczności powołania sędziego oraz jego bezstronności. Test ten pozwala na wyłączenie sędziego z rozpoznawania konkretnej sprawy, co zapewnia stroną dodatkową gwarancję rzetelnego procesu.
⚙️ Obowiązki Państwa
Nie ulega wątpliwości, że problem statusu sędziów powołanych po 2018 r. istnieje i wymaga reakcji. Potwierdził to wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie „Wałęsa przeciwko Polsce”, który nakłada na polskie władze obowiązek zajęcia się tą kwestią pod nadzorem Komitetu Ministrów Rady Europy. Ostateczne rozwiązanie tej sytuacji leży jednak w gestii władzy ustawodawczej.
