Charakter prawny umowy przelewu wierzytelności na zabezpieczenie

      Powszechnie przyjmuje się, że do przelewu wierzytelności na zabezpieczenie stosowane są przepisy o przelewie wierzytelności (art. 509 § 1) Kodeksu cywilnego. Należy zwrócić jednak uwagę, że jest to szczególny rodzaj przelewu wierzytelności, różniący się celem w jakim jest dokonywany. Niezależnie od celu typowego każdej umowy przelewu, jakim jest przeniesienie wierzytelności na cesjonariusza, celem szczególnym jest zapewnienie zabezpieczenia innej wierzytelności. 

      Umowa przelewu wierzytelności jest dwustronną czynnością prawną pomiędzy wierzycielem (cedentem), oraz osobą trzecią (cesjonariuszem) o charakterze konsensualny to znaczy jej skutek następuje po zgodnym oświadczeniu stron. Na podstawie umowy, cedent przenosi na cesjonariusza wierzytelność przysługującą mu wobec dłużnika. Co istotne dłużnik nie jest stroną w tym stosunku prawnym, ponadto, polskie przepisy nie wymagają jego zgody, udziału, a nawet poinformowania go o wykonanym przelewie dla ważności umowy. W przypadku umowy przelewu na zabezpieczenie wierzycielem (cedentem) jest najczęściej osoba będąca jako dłużnik w innym stosunku zobowiązaniowym z cesjonariuszem, a przelew dokonywany jest w celu zabezpieczenia wierzytelności przysługującej cesjonariuszowi względem cedenta. 

     Najważniejszym elementem umowy przelewu na zabezpieczenie jest tak zwane pactum fiduciae czyli zastrzeżenie umowne, z którego wynika zespół obowiązków o charakterze obligacyjnym nałożonych na nabywcę i nadających szczególny, powierniczy charakter umowie. Poprzez pactum fiduciae rozumieć należy wszelkie postanowienia w umowie, które nakładają na powiernika pewne obowiązki ograniczające możliwość swobodnego dysponowania przeniesionym nań prawem. Ów ograniczenia w swobodnym dysponowaniu uzyskanym prawem wynikają z zabezpieczającego celu tej umowy, która kreuje stan prawny tymczasowy, trwający do chwili powrotu przelanej wierzytelności do majątku cedenta[1]. Tymczasowy charakter przelewu na zabezpieczenie warunkuje specyficzne skutki zarówno dla stron umowy, jak i dłużnika. Cesjonariusz pomimo tego, że przejął wierzytelność, powinien powstrzymać się z realizacją przelanej na zabezpieczenie wierzytelności do nadejścia terminu wymagalności wierzytelności zabezpieczonej.

     Umowa cesji zabezpieczającej może być zawarta zarówno jako umowa warunkowa jak i bezwarunkowa. W praktyce strony chętnie korzystają w tym przypadku z warunku rozwiązującego. Ziszczenie się tego warunku spowoduje, że przelana na zabezpieczenie wierzytelność powróci do majątku powierzającego. Zastrzeżenie warunku rozwiązującego jest ważnym elementem konstrukcyjnym umowy oraz ma istotny wpływ na sytuacje prawną cedenta i cesjonariusza, która jest normowana przez art. 91 i 92 k.c.

     Warto zwrócić uwagę również na to, co wyróżnia przelew na zabezpieczenie, spośród innych zabezpieczeń wierzytelności, oraz dlaczego jest to wygodny i skuteczny w praktyce środek zabezpieczenia. Otóż, przelew na zabezpieczenie, można rozpatrywać w dwóch aspektach: dosłownym i szerokim. W dosłownym znaczeniu tej konstrukcji wierzyciel otrzymuje zabezpieczenie w postaci przelanej wierzytelności. Jednak patrząc szerzej, można zauważyć, że przelew na zabezpieczenie, jest dodatkowym narzędziem, aby wierzyciel uzyskał dodatkowego dłużnika osobistego, od którego będzie mógł dochodzić zaspokojenia swoich roszczeń, do wysokości wierzytelności zabezpieczonej. W związku z tym wierzyciel może zaspokoić roszczenie w dwojaki sposób: po pierwsze przez uzyskanie świadczenia od dłużnika tej wierzytelności, po drugie poprzez uzyskanie świadczenia od dłużnika wierzytelności zabezpieczającej. Ponadto wierzyciel zabezpieczony powierniczo nie musi dokonywać żadnych dodatkowych czynności prawnych w celu skorzystania z przedmiotu zabezpieczenia. Te okoliczności sprawiają, że jest to korzystne rozwiązanie dla wierzycieli, chcących się zabezpieczyć.

      Umowa przelewu wierzytelności na zabezpieczenie mimo braku konkretnych regulacji w polskich przepisach prawa jest coraz częściej wykorzystywana w praktyce. Ma służyć zapewnieniu stabilności i pewności w obrocie gospodarczym.

Przygotował: Krzysztof Szwajda 

Kancelaria Adwokacka

Adwokat Piotr Bańczyk w Katowicach

Kancelaria Adwokacka
Adwokat Piotr Bańczyk
ul. Dyrekcyjna 10/2
40-013 Katowice

Kancelaria jest czynna od poniedziałku do piątku w godzinach od 9:00 do 17:00
tel/fax (032) 255-17-83
tel (032) 209-09-71

mail: adwokat@kancelaria-banczyk.com.pl www.piotrbanczyk.pl