❗️ Groźby karalne stanowią poważne naruszenie przepisów prawa w Polsce, których celem jest ochrona bezpieczeństwa psychicznego i fizycznego jednostki. Przestępstwo to reguluje art. 190 Kodeksu karnego (kk), będący kluczowym punktem odniesienia w ocenie tego rodzaju czynów.
🟥 Podstawa prawna i definicja
Zgodnie z art. 190 § 1 Kodeksu karnego: „Kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub na szkodę osoby jej najbliższej, jeżeli groźba ta wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega karze pozbawienia wolności do lat 2.”
W praktyce oznacza to, że przestępstwo groźby karalnej dotyczy sytuacji, w której sprawca kieruje do innej osoby zapowiedź popełnienia przestępstwa (np. groźbę pobicia, uszkodzenia mienia, pozbawienia życia), która wywołuje uzasadnioną obawę w pokrzywdzonym. Dla zaistnienia przestępstwa nie jest konieczne, aby groźba została faktycznie zrealizowana; kluczowe jest wzbudzenie strachu lub niepokoju u odbiorcy.
🟥 Elementy przestępstwa groźby karalnej
Żeby dane zachowanie zostało uznane za groźbę karalną, muszą zostać spełnione określone elementy:
1. Treść groźby:
o Groźba musi obejmować zapowiedź popełnienia przestępstwa, co oznacza, że skierowane słowa lub działania muszą wskazywać na planowany czyn zabroniony. Mogą to być groźby np. zabójstwa, uszkodzenia ciała, porwania, podpalenia czy też innych przestępstw.
o Groźby mogą być skierowane zarówno na szkodę samego pokrzywdzonego, jak i osób mu bliskich, takich jak członkowie rodziny.
2. Uzasadniona obawa:
o Pokrzywdzony musi odczuwać uzasadniony strach, że groźba może być spełniona. Oznacza to, że nie wystarczy sama subiektywna interpretacja osoby zagrożonej; obawa ta powinna być oceniona również z perspektywy obiektywnej, czyli czy w podobnych okolicznościach osoba rozsądna mogłaby obawiać się, że groźba zostanie zrealizowana.
o Sąd, analizując ten element, uwzględnia kontekst sytuacji, relacje między stronami oraz wiarygodność osoby składającej groźbę.
3. Intencja sprawcy:
o Groźby karalne są przestępstwem umyślnym, co oznacza, że sprawca musi działać z zamiarem wzbudzenia strachu. Może to być zarówno zamiar bezpośredni (sprawca celowo pragnie przestraszyć ofiarę), jak i ewentualny (sprawca przewiduje możliwość wzbudzenia strachu i godzi się na to).
🟥 Forma i sposób wyrażenia groźby
Groźby mogą przyjmować różne formy, w tym:
• Ustna: słowne wypowiedzenie gróźb w rozmowie.
• Pisemna: list, e-mail, wiadomość SMS lub inne formy pisemne.
• Graficzna: obrazy lub symbole, które mogą sugerować popełnienie przestępstwa (np. rysunki przedstawiające przemoc).
• Elektroniczna: publikacje w mediach społecznościowych, komentarze na forach internetowych itp.
• Gesty: sygnały, mimika, ruchy rąk, które mogą być jednoznacznie interpretowane jako zapowiedź przemocy.
Nie jest wymagane, aby groźba była przekazana bezpośrednio przez sprawcę do ofiary; może być to zrobione za pośrednictwem osoby trzeciej.
🟥 Praktyczne aspekty groźby karalnej
W praktyce prawniczej sprawy dotyczące groźby karalnej często wymagają rozpatrywania kontekstu. Przykłady takich sytuacji obejmują:
• Kłótnie rodzinne: W trakcie sprzeczki jeden z członków rodziny może użyć słów, które druga strona interpretuje jako groźbę (np. „Zniszczę twoje życie, jeśli to zrobisz”).
• Konflikty w miejscu pracy: Przełożony lub współpracownik, który w złości mówi: „Jeśli mi się sprzeciwisz, zobaczysz, co cię czeka”, może być podejrzewany o groźbę karalną, jeśli wzbudzi uzasadnioną obawę.
• Internetowe nękanie: W dobie cyfryzacji groźby często pojawiają się w mediach społecznościowych, co powoduje, że organy ścigania muszą analizować dowody elektroniczne, takie jak zrzuty ekranu, wiadomości czy komentarze.
🟥 Skutek i konsekwencje prawne
Warto podkreślić, że przestępstwo groźby karalnej ma charakter formalny – do jego zaistnienia wystarczy wzbudzenie uzasadnionej obawy, a spełnienie groźby nie jest konieczne. W związku z tym, nawet jeśli sprawca nie miał realnych zamiarów jej spełnienia, lecz groźba wywołała strach, może zostać uznany za winnego.
🟥 Ściganie przestępstwa
Groźba karalna jest przestępstwem ściganym na wniosek pokrzywdzonego. Oznacza to, że osoba poszkodowana musi zgłosić fakt popełnienia przestępstwa do organów ścigania. Ściganie nie jest wszczynane z urzędu, chyba że groźba jest powiązana z innym przestępstwem, które podlega takiemu trybowi (np. groźba połączona z wymuszeniem rozbójniczym).
🟥 Orzecznictwo i linia interpretacyjna sądów
Polskie sądy często analizują przypadki groźby karalnej, zwracając uwagę na indywidualne okoliczności każdej sprawy. W orzecznictwie sądów podkreśla się, że ocena uzasadnionej obawy jest nie tylko subiektywna (oparta na odczuciach pokrzywdzonego), ale również obiektywna (czy osoba rozsądna w takiej sytuacji mogłaby się bać spełnienia groźby). Orzecznictwo w tym zakresie pomaga w kształtowaniu jednolitego podejścia do analizowania kontekstu, tonu wypowiedzi oraz wcześniejszych relacji między stronami.
🟥 Podsumowanie
Przepisy dotyczące groźby karalnej mają na celu zapewnienie ochrony każdemu obywatelowi przed sytuacjami, w których jego bezpieczeństwo psychiczne jest zagrożone. Kara za popełnienie tego przestępstwa, przewidująca pozbawienie wolności do lat 2, wskazuje na wagę, jaką ustawodawca przywiązuje do ochrony przed zastraszaniem i psychiczną przemocą. Umożliwia to ofiarom skuteczną reakcję, a także wzmacnia bezpieczeństwo społeczne.
Autor: Natalia Okońska
